Astrolabium

Algemene informatie over het astrolabium

For the English instructions for use click here.

Het astrolabium wordt geleverd in een messing uitvoering en in een kunststof uitvoering. De werking van beide is gelijk.

 

Gebruik van het astrolabium

Op deze pagina leg ik uit hoe het astrolabium werkt. De voorbeelden staan in een logische volgorde. Ik raad u aan deze volgorde aan te houden bij het u eigen maken van het astrolabium.

 

De onderdelen van het astrolabium

Het astrolabium bestaat uit verschillende onderdelen. In het plaatje hieronder ziet u de namen van de onderdelen zoals die in de voorbeelden gebruikt worden.

 

Het gebied waar het astrolabium werkt

Het kunststof astrolabium werkt goed in Nederland, België, Noord Frankrijk en Denemarken. Ook naar het oosten en westen werkt het kunststof astrolabium goed dus bijvoorbeeld Engeland, Duitsland, Polen, Zuid Rusland, Noord China, Canada en het noorden van Amerika om enkele landen te noemen.

Het messing astrolabium wordt geleverd voor een gebied naar keuze. Neem contact op met Hendrik Hollander om de mogelijkheden te bespreken.

 

Moderne sterrenstanden en tijdsystemen

Het astrolabium werkt voor de moderne sterrenstanden en zonnestanden. Hiermee bedoel ik dat de sterrenstanden en zonnestanden die u op het astrolabium afleest ook werken aan de hemel plaatsvinden in de 21e eeuw. Meer precies: het lentepunt is een belangrijk ijkpunt om posities van sterren aan de hemel te beschrijven. Het lentepunten verschuift een graad in ongeveer 72 jaar. Hierdoor geven oude astrolabia van de 15e en 16e eeuw bijvoorbeeld niet de sterrenstanden aan zoals die nu plaatsvinden. Het astrolabium dat u van Hendrik Hollander heeft ontvangen is aangepast aan de moderne tijd, dus aangepast aan de huidige plaatst van het lentepunt en geeft dus de huidige sterrenstanden aan.

Ook heeft het astrolabium schalen om de tijden van sterrenstanden of zonnestanden weer te geven in moderne tijden zoals de wintertijd of zomertijd in Nederland of andere landen.

 

Gebruiksaanwijzing

Stap 1, 2 en 3 geven u de basis van het gebruik van het astrolabium. Vanaf stap 4 vindt u de extra informatie die het astrolabium u kan bieden.

1. In welk zodiakteken staat de zon

Het astrolabium geeft u een schat aan informatie over de beweging van de zon en de sterren. Om het astrolabium in te stellen op een bepaalde datum is het van belang om de plaats van de zon te bepalen op de ecliptica op een datum naar keuze. De ecliptica is de baan aan de hemel die de zon gedurende een jaar aflegt. Deze baan wordt opgedeeld in 12 gelijke stukken die worden aangegeven met de zodiaktekens. Wat de relatie is tussen de zodiaktekens en de sterrenbeelden van de dierenriem en hoe u de plaats van de zon op de ecliptica vindt, leest u in onderstaande  uitleg.

Klik hier: in welk zodiakteken staat de zon

2. Instellen van de sterrenkaart

Wanneer u aan de hand van bovenstaande uitleg heeft gevonden waar de zon op de ecliptica staat op de datum van uw keuze, kunt u nu de sterrenkaart aan de voorkant van het astrolabium op een bepaalde tijd in stellen.  Door dit in te stellen vindt u de sterrenstand op de datum van uw keuze en op het moment van uw keuze. Hoe u dat doet leest u hieronder.

Klik hier: het instellen van de sterrenkaart op een datum en tijd naar keuze

3. Positie van een ster

U heeft nu de sterrenkaart ingesteld op een datum en tijd naar keuze. De posities van de sterren wordt nu weergegeven met de hoek vanaf het noorden langs de horizon gemeten en de hoek die een ster boven de horizon staat. Deze hoeken worden wel het azimut en de hoogte van een ster genoemd. U kunt bijvoorbeeld zien hoeveel graden de zon onder of boven de horizon staat of bijvoorbeeld dat een bepaalde ster enkele graden voor het zuiden staat op een hoogte van 30 graden boven de horizon. Hoe u dit precies afleest vindt u in onderstaande gebruiksaanwijzing.

Klik hier: aflezen van een positie van een ster op de plaat

De stap 1 t/m 3 die u hierboven ziet geven u de basis van het gebruik van het astrolabium. Het is van belang dat u zich vertrouwd voelt met bovenstaande stappen voor u verder gaat met stap 4 van deze gebruiksaanwijzing.

4. Astronomisch donker

Behalve de positie van een ster aan de hemel kunt u ook de positie van de zon aan de hemel aflezen op het astrolabium. Voor iemand die naar de sterren wil kijken is het interessant te weten wanneer het astronomisch donker wordt. Dit is het geval wanneer de zon 18 graden onder de horizon staat. Hoe u het tijdstip afleest dat het astronomisch donker wordt op een datum naar keuze leest u in onderstaande aanwijzing.

Klik hier: astronomisch donker op een datum naar keuze

5. Verschillende tijdsystemen

In het voorgaand heeft u de lokale zonnetijd gevonden van het moment dat het astronomisch donker wordt. Uw horloge geeft echter niet de lokale zonnetijd aan maar bijvoorbeeld de zomertijd of de wintertijd in Nederland of misschien de tijd in Canada omdat u daar dit astrolabium gebruikt. Hoe zet u de lokale zonnetijd om naar de tijd van uw horloge? Wij bevinden ons in een tijdzone van enkele honderden kilometers uitgestrekt in de oost-west richting. Ook is er een correctie die afhankelijk is van de datum, deze staat bekent als de tijdsvereffening. Hoe u dit alles toepast leest u in de volgende gebruiksaanwijzing.

Klik hier: omzetten van lokale zonnetijd naar horlogetijd

6. Hoe hoog staat de zon

We hebben intussen een flink aantal functies van het astrolabium gebruikt. Op de achterkant van het astrolabium zijn twee vierkanten te zien. Het rechter vierkant wordt gebruikt voor de lengtecorrectie. Dit gebruikte u in het vorige voorbeeld. Met het linker vierkant stelt u in hoe vaak de lengte van een stok in de grond in zijn eigen schaduw past. Wanneer u dit doet leest u in de rand van het astrolabium de hoogte van de zon af, dus de hoek die de zon boven de horizon staat. Andersom gaat ook. Als u in de rand instelt hoe hoog de zon staat, dan leest u af hoe vaak de lengte van een stok in de grond in zijn eigen schaduw past. Stel u loopt in de middag over het strand en ziet uw eigen schaduw. De volgende gebruiksaanwijzing legt uit hoe u dan de tijd kan vinden die uw horloge aangeeft met behulp van het astrolabium.

Klik hier: gebruik van het linker vierkant

7. Declinatie en rechte klimming

Op aarde wordt de locatie van een plek aangegeven met de lengtegraad en breedtegraad. Bijvoorbeeld geeft een GPS deze coördinaten. Een locatie aan de sterrenhemel wordt aangeduid met de rechte klimming en declinatie. De rechte klimming wordt langs de hemelequator gemeten vanaf het lentepunt tot de plaats waar de afstand (hoek) van de ster tot de hemelequator zo klein mogelijk is. Daarna geeft de declinatie van een ster aan hoeveel graden de ster boven of onder de hemelequator staat. Declinatie lijkt enigszins op de breedtegraad op aarde, de rechte klimming lijkt wat op de lengtegraad op aarde. Hoe u de rechte klimming en declinatie van een ster afleest op het astrolabium wordt in de volgende gebruiksaanwijzing toegelicht.

Klik hier: declinatie en rechte klimming van een ster

 

8. Sterrentijd, zonnetijd, zomertijd, wintertijd.

We kennen intussen een aantal tijdsystemen. De zomertijd en wintertijd gelden in heel Nederland. Om bijvoorbeeld 15:30 zomertijd is het in heel Nederland 15:30 zomertijd. De zonnetijd is een lokale tijd. Als het in Haarlem bijvoorbeeld 11:15 zonnetijd is, dan is het in Enschede al later dan 11:15. De zonnetijd is gedefinieerd met de stand van de zon. Om 12:00 zonnetijd staat de zon in het zuiden. De sterrentijd is ook een lokale tijd. De sterrentijd is gedefinieerd met de stand van de sterren, om 0:00 sterrentijd staat het lentepunt in het zuiden. Hoe u de sterrentijd afleest met behulp van het astrolabium leest u in de volgende gebruiksaanwijzing.

Klik hier: aflezen van de sterrentijd

 

Vragen staat vrij

Tot zover de basisfuncties van het astrolabium en het gebruik hier van. Mocht u vragen hebben over het gebruik of wellicht mist u een gebruiksaanwijzing over een bepaald onderdeel van het astrolabium. Twijfel niet om contact op te nemen.